De weg van ja naar nee

Beleving van Fabia Hooykaas

Tijdens mijn trainingen, coachings en werkplekbegeleiding zie ik veel verschillende type mensen voorbij komen. Allemaal mensen met zo hun eigen manier van werken. Dat houdt mijn werk boeiend en afwisselend. Waar ik het nu over wil hebben is begrenzen. En grappig genoeg heeft dit raakvlakken met het artikel over loslaten. Het hoort min of meer bij elkaar maar beiden hebben een geheel andere invalshoek.
 
Begrenzen is voor veel mensen niet eenvoudig en ik zie dan ook grote verschillen als het gaat over grenzen stellen in het werk.

Ik zie mensen die zich prima kunnen begrenzen, mensen die zich teveel begrenzen maar ik zie zeker genoeg mensen die geen of te weinig  grenzen stellen. Mensen die zich niet begrenzen en altijd klaar staan voor die ander. Pleasen wordt dit fenomeen ook wel genoemd.
 
Voorbeeld
Een mooi voorbeeld is een man die mij laatst tijdens een coaching aankeek en zei “Ik zie er geen gat meer in. Het werk wordt steeds meer en lijkt wel of het nooit stopt” Ik kon het niet laten en zei tegen hem: “Je bedoelt dat je een soort vergaarbakje bent”. Dat kon hij wel beamen, zo voelde het inderdaad. Samen zijn we eens gaan analyseren wat er aan de hand was. Uiteindelijk kwamen we tot de conclusie dat hij het woordje ‘nee’ onvoldoende beheerst en daarmee voerde ‘ja’ de boventoon. Dat hoeft geen probleem te zijn als je voldoende ruimte, zin en tijd hebt om iets te doen. Maar zo was het bij mijn klant niet. Hij liep vast in zijn werk omdat hij eigenlijk nooit nee zei en iedereen dat wel makkelijk vond.

Niet zo simpel
Dat ja-zeggen van mijn klant kun je zien als een patroon. Iedereen is er aan gewend dat het zo gaat. Ook mijn klant. Tot dat er iemand last van gaat krijgen. En ik weet zeker dat dit niet de collega’s zijn die het werk makkelijk kwijt kunnen. Nee, in dit geval is het mijn klant. En het klinkt als een cliché maar als je ergens last van hebt dan ga je er wat aan doen. Een goed voorbeeld is als het jeukt dan krabbelen we. Hoe simpel kan het zijn.
 
Bij te makkelijk ‘ja’ zeggen is het toch wat lastiger dan even krabbelen. Samen met mijn klant ben ik gaan kijken hoe we de ‘ja” naar een ‘nee” kunnen ombuigen. We hebben gekozen voor de praktische aanpak. Onderstaand de werkwijze die we met succes hebben toegepast.
 
Werkwijze
Stap 1
Taalkundig hebben we gekeken naar het woord ‘ja’. Het woord ja is een eindstation. Na ja komt er niets meer. Dit in tegenstelling tot het woord ‘nee’. Dat woord biedt veel meer ruimte. Nee, kan een eindstation zijn maar er zijn meer mogelijkheden. Je kunt een nee, met een andere mogelijkheid aangeven. Bijvoorbeeld: nee, ik kan je nu niet helpen maar morgenochtend heb ik wel ruimte.
Je kunt ja en nee als volgt samenvatten: als je ja hebt gezegd is de nee voorbij.
 
Stap 2
Onderzoek of je ruimte nodig hebt om te beoordelen of iets wel of niet kan. Veel mensen voelen zich overvallen als gevraagd wordt of ze iets willen doen. Het woordje ja ligt zo voor in de mond dat het er al uit is voordat je er erg in hebt. Ze hebben even tijd nodig om het op een rij te krijgen en die tijd gaan we kopen. Niet echt maar wel met woorden.
Je maakt een mooie zin om tijd te kopen. Dit is de voorbeeldzin die wij hebben gebruikt. “Ik kijk er even naar, ik laat je zo weten of het lukt, lukt het mij niet dan heb je tijd om iemand anders te vragen of het zelf te doen” Een mooi zin dit ruimte geeft, tijd koopt en bij de aanbieder van het werk alvast de verwachtingen tempert.
 
Stap 3
Word je bewust dat je deze situatie zelf hebt gecreëerd. Je hebt je collega’s (of anderen natuurlijk) zelf in de comfortabele stoel gezet. Tsja en dan is natuurlijk wel even schrikken als je eruit moet of dat het een hardere stoel blijkt te worden. Niet alleen voor jou maar ook voor je collega’s is het even wennen. Je staat dus niet alleen in het proces van ombuigen. Kijk niet raar op als iemand tegen je zegt, nou zeg je hebt er eerder nooit een probleem van gemaakt. Geef rustig een antwoord terug. Zoiets als: ja dat klopt, maar ik loop helemaal vast in mijn werk en ik kijk nu kritisch naar wat wel en niet kan.
 
Met deze drie stappen neem je het heft in handen en bepaal je zelf of je iets wel of niet doet.
 
Klinkt dit makkelijk? Waarschijnlijk wel. Is het makkelijk? Nee, zeker niet voor mensen die begrenzen lastig vinden. Mijn klant vertelde mij dat hij met zweet in zijn handen de afgesproken stappen heeft uitgevoerd. Hij had zich al helemaal voorbereid op wat hij dacht dat er zou gaan gebeuren als hij zou aangeven dat iets niet kon. Hij was bang dat mensen boos zouden worden, ruzie met hem zouden maken en hem niet meer aardig zouden vinden. Natuurlijk gebeurde dat niet, die scenario’s speelden zich alleen maar in zijn hoofd af. In het echt heeft hij het er goed vanaf gebracht. Het heft in eigen handen nemen heeft hem in ieder geval leren begrenzen.