Een dictator wordt nooit een goede leider

Beschouwing van Paul Vijfvinkel

​Met macht kun je invloed uitoefenen. Macht kun je echter meestal niet grijpen, het moet je gegeven worden door je omgeving. We zijn geneigd macht toe te kennen aan mensen die enthousiast, vriendelijk, betrokken, kalm en open zijn. Mensen die zich sterk maken voor wat psycholoog Dacher Keltner omschrijft als 'the greater good' - Dat is zoiets als het algemeen belang. 

​Persoonlijkheidsstoornis
Het verkrijgen van macht kan echter een serieus gevaar opleveren. Het kan leiden tot kleinere of zelfs steeds groter wordende persoonlijkheidsstoornissen. De allerlaatste die dat in de gaten heeft is die machtige persoon zelf. Oorzaak: de aandacht voor anderen verschuift meer en meer in de richting van aandacht voor jezelf. 

Jij bent immers uniek, geweldig, een betere chauffeur, een meer succesvolle baas en professional, en dus heb jij vanzelfsprekend recht op die promotie, die bonus en levenslange voorrang op sukkels in die kleine auto's. Het empathisch vermogen, de oorspronkelijke bron van het verwerven van macht en invloed, neemt af en dat maakt je tot een steeds onhebbelijker, respectlozer en zelfzuchtiger persoon.
Wellicht zitten er inmiddels al enkele leidinggevenden, voetbalcoaches, bankmanagers, vastgoedmagnaten, freefighters en professionele dictators op uw netvlies.
 
Aan de kant, voetganger!
In zijn boek 'The Power Paradox' geeft Keltner een aantal ontluisterende resultaten van zijn onderzoeken naar de rijken en machtigen in de wereld. Er blijkt bijvoorbeeld dat bestuurders van dure nieuwe auto's aanzienlijk vaker ten onrechte voorrang nemen of overstekende voetgangers afsnijden op een zebrapad. Angst voor krassen op die nieuwe auto lijkt nauwelijks een rol te spelen.
Onder winkeldieven zijn verrassend genoeg mensen uit de hogere inkomensklassen oververtegenwoordigd.
 
Dobbelspel
In één van Keltners onderzoeken moesten mensen 5 keer met een virtuele dobbelsteen gooien. Ze kregen te horen dat de uitkomst bepaalde of ze in aanmerking kwamen voor een prijs van 50 dollar. De onderzoekers noteerden de score die de testpersonen gaven. De hoger opgegeven scores vertoonden een sterk verband met de inkomensklasse. Wat de testpersonen echter niet wisten was dat in alle gevallen de enige mogelijke uitkomst 12 punten was. Machtige en rijke personen probeerden zonder blikken of blozen de boel te belazeren voor een schamele 50 dollar.
 
Belastingontduiking
Aan een grote groep testpersonen werd gevraagd of ze de volgende handelingen al dan niet aanvaardbaar vonden:

• Misbruik van subsidies
• Zwart rijden
• Belasting ontduiken
• Steekpenningen aanvaarden

 
Niet geheel verrassend bleek ook hier dat de rijken en machtigen daar aanzienlijk minder moeite mee hadden. Het spoort wel met de bevindingen van Joris Luijendijk over de normen en waarden van internationale bankiers: 'Als het niet verboden is mag het, en val me verder niet lastig met uw zinloze gezeur over ethiek.'
 
Hoe vermijd je de paradox van de macht?
Keltner noemt een aantal tips:
1.Check regelmatig waar je focus ligt: ben ik puur voor eigenbelang bezig of ook voor anderen?
2.Blijf bescheiden: macht is een voorrecht. De waarde ervan ligt in het kunnen geven aan en delen met anderen.
3.Handel met respect. Stelselmatige minachting voor anderen en superioriteitsgevoelens vormen een loeiend alarmsignaal dat er iets grondig mis is.
 
Dictators gaan precies op alledrie die punten nat. Ze worden daarom nooit goede leiders.
 
Link naar het boek Power Paradox